Uitleg diafragma in de fotografie

Diafragma is één van de belangrijkste waardes die bepaalt hoeveel licht er op de sensor valt. En eigenlijk hoeveel licht er door je lens op de sensor valt.

Diafragma wat is het? Wat zijn de diafragma waardes? Hoe zorgt het voor veel of juist weinig licht op de sensor? En wat voor rol speelt diafragma in scherptediepte, dus dat je achtergrond onscherp wordt.

Aan de hand van een duidelijke uitleg en duidelijke foto’s geef ik antwoord op deze vragen in dit artikel.

Wat is het

Het diafragma is de lichtopening van je lens. Indien het diafragma open of dicht wordt gedraaid, wordt de lichtopening van de lens groter of juist kleiner. Hiermee wordt bepaald hoeveel licht er op je sensor kan komen.

Hoe ver je lens open gedraaid kan worden wordt bepaald door het type lens wat je hebt. De grootste opening van een lens heet ook wel de lichtsterkte van de lens.

Je kunt het diafragma ook wel vergelijken met een pupil, indien een pupil groter wordt laat het meer licht binnen en indien een pupil kleiner wordt, laat het minder licht toe.

Weten: lens is een ‘makkelijker’ woord voor objectief. Dus lens en objectief is hetzelfde.  De meeste fotograferen spreken over objectief.

Voor het gemak schrijf ik over lens. Dit begrip kent namelijk iedereen. Toch?

Diafragma filmpje

Speciaal voor de geïnteresseerden onder ons die het leuk vinden om te zien hoe het nu precies werkt.

Belichtingsdriehoek

Bij elke foto die je maakt speelt de belichtingsdriehoek een rol. De drie waardes zijn de ISO-waarde, de sluitertijd en het diafragma. In een samenspel bepalen deze drie waardes hoeveel licht er op de sensor komt. Uiteindelijk zorgt dit er voor hoe je een perfect plaatje kunt maken. Dus niet te veel licht want dan heb je een overbelichte foto, maar ook niet te weinig licht want dan is je foto onderbelicht. Zorg dus voor een goed belichte foto door het diafragma, de sluitertijd en de ISO- waarde goed in te stellen.

In dit artikel wil ik de focus leggen op het diafragma. In een ander artikel zal de sluitertijd en de ISO-waarde worden uitgelegd.

Diafragma getallen

Nu we in grote lijnen weten wat het diafragma is en welke rol het heeft in de belichtingsdriehoek, gaan we even kijken naar de diafragma-getallen.

De diafragma-getallen zijn de vreemdste uit de reeks en het lastigste om mee te rekenen. Een groot diafragma wordt namelijk aangeduid met een laag getal. Raar toch!

Het diafragma wordt altijd aangeduid met een bepaalde waarde, ook wel diafragma-waarde genoemd. Voor dit getal staat de letter F.

In onderstaande afbeelding een overzicht van enkele diafragma-getallen. Aan de linker kant heeft het diafragma een waarde van F/1.4. Het heeft een groot diafragma (grote lichtopening). Het kan hierdoor veel licht op de sensor laten.

Aan de rechterkant een diafragma met een waarde van f/16. Een klein diafragma, dus kleine lichtopening en dus weinig licht op de sensor.

Een meest gebruikte diafragma reeks is de volgende:

Diafragmareeks: F/1 – F/1.4 – F/2 – F/2.8 – F/4 – F/5.6 – F/8 – F/11 – F/16 – F/22 – F/32

Kort samengevat:

Groot diafragma    Groot lichtopening      Laag getal

Klein diafragma      Kleine opening            Hoog getal

Groot diafragma, minder scherptediepte, laag getal

Het diafragma speelt ook een grote rol bij de scherptediepte van de foto. Want een groot diafragma (bijvoorbeeld F/1.4) zorgt voor minder scherptediepte in je foto.

Ik zal eerst het begrip scherptediepte uitleggen. Als je een foto maakt dan stel je scherp op een bepaalde afstand van je onderwerp. Alles wat zich op deze afstand bevindt, zal een scherp deel van de foto worden.

Er onderstaat een gebied, voor en achter het scherpstelpunt, waarop de foto scherp is. Stel ik stel scherp op 2 meter afstand van mijn onderwerp. Dan zal (ongeveer) alles tussen de 1,5 meter en de 2,5 meter scherp zijn op de foto.

Scherptediepte is dus de afstand tussen de dichtstbijzijnde en verste punten die scherp worden afgebeeld.

Alles wat te ver weg of dichtbij staat, wordt minder scherp. Echter niet alles wordt gelijk onscherp, er is een zeker verloop van scherp naar iets onscherper.

Laat ik bovenstaande even beter uitleggen aan de hand van voorbeeldfoto’s.

Als je een groot diafragma gebruikt wordt hetgeen waar je op scherp stelt scherp en het gedeelte erom heen onscherp. Je aandacht gaat dus naar het scherpe gedeelte van de foto. Je legt dus echt de nadruk op dit gedeelte van de foto.  Vooral bij portretfotografie is dit een veel gebruikte techniek om het model scherp op de foto te krijgen en de achtergrond onscherp te maken.

Klein diafragma, meer scherptediepte, hoog getal

Nog even terug naar de foto die je al eerder in het artikel bent tegen gekomen.

We gaan het nu hebben over een klein diafragma, dus minder licht en een hoger getal. Dit zorgt namelijk voor meer scherptediepte in je foto. Laten we even de appels van zojuist nemen, ik had er nog geen een op gegeten en ze lagen nog precies hetzelfde. Alleen mijn diafragma had ik anders ingesteld.

Het fotograferen met een klein diafragma, dus meer scherptediepte is vooral erg handig indien je landschappen fotografeert. Je wilt immers alles vanaf het begin tot het einde scherp in beeld hebben.

Diafragma is dus één van de factoren die een rol spelen in scherptediepte. Overigens niet de enigste, maar wel één van de belangrijkste factoren.

Hier nog even een overzicht in een plaatje:

Diafragma en sluitertijd

In het begin heb ik het al kort gehad over de belichtingsdriehoek. Hierbij is diafragma een van de belangrijkste waardes. Houdt er rekening mee dat wanneer er een grote lichtopening is er dus veel licht door de lens op de sensor naar binnen komt. Wanneer er een kleinere lichtopening is, zal er weinig licht op de sensor komen. Je moet dus ook rekening houden met de sluitertijd.

Indien je een groter diafragma dus lichtopening hebt, zal je dus korter moeten fotograferen. Anders komt er gedurende te lang te veel licht op de sensor.

Indien je een klein diafragma dus een kleinere lichtopening hebt, zal je sluitertijd langer moeten zijn. Er komt namelijk minder licht op de sensor, je hebt dus meer tijd nodig om licht op de sensor te krijgen.

Ben je benieuwd naar mijn artikel over sluitertijd? Kijk dan even hier.

De samenvatting

Nog even een korte samenvatting van het geen je allemaal gelezen hebt.

• Het diafragma zit in de lens en is de lichtopening naar de sensor
• Je kan hem groter of kleiner maken en dus de hoeveelheid licht wat op de sensor komt bepalen
• Het diafragma wordt aangegeven met een F getal. En is een tegenstrijdig getal. Wat een laag getal betekend een grote diafragma.
• Het diafragma bepaald (mede) de scherptediepte
• Je hebt gelezen dat ik ook nog een artikel heb geschreven over sluitertijd.

Hier nog enkele leuke foto’s met een groot diafragma (F/2.8). Tevens te koop bij werk aan de muur. Zie mijn shop.

Ontvang een gratis fotografie- infographic!

Heb je genoten van mijn artikel vol met tips en ben je geïnteresseerd in een gratis fotografie-infographic over de belichtingsdriehoek. In zakformaat dat je hem kunt uitprinten en altijd bij je kunt hebben. Of dat je hem gewoon op je mobiel laat staan, net zo handig! klik dan even hier en download het gratis.